De zware trekker van de jonkheer Huub van Nispen van Sevenaer

Restauratie perikelen door Harrie Sloot.

Het is direct na de 2e wereldoorlog als op 5 juni 1947 George C Marshall in een toespraak op de Harvard universiteit een omvangrijk steunprogramma promoot voor de wederopbouw van Europa, die tevens bedoeld was tegen de opmars van de Sovjetunie. Het was een steunprogramma waar Nederland voor ruim een miljard gulden aan goederen kreeg waaronder ook tractoren en machines voor de agrarische wederopbouw. Het was een zeer lucratief programma voor Nederland op basis van 20% lening en 80% schenking.

In 1947 werd de Jonkheer van Nispen eigenaar van huis Sevenaer en was daarom die tijd ook op zoek naar een trekker waarmee hij zijn landerijen kon bewerken. Hij reisde af naar Den Haag naar het rijksbureau voor metalen waar trekkers te koop zouden zijn. Hier gaf hij aan dat zijn trekker tijdens de oorlog door de duitsers gevorderd was en wanhopig naar een trekker zocht om zijn 120 hectare aan akkers te kunnen ploegen. Er werd hem aangegeven dat er hier voor hem geen trekkers te verkrijgen waren maar dat hij zich naar Amsterdam moest begeven en moest gaan kijken bij de Ford fabriek aldaar. Na aanmelding bij de Ford fabriek werd hem medegedeeld dat er ook hier geen trekkers waren. Tijdens een inmiddels aangevraagd gesprek met de directeur van de Ford fabriek merkte de jonkheer op dat er achterop het terrein van de Ford fabriek weldegelijk diverse trekkers stonden. Dit kon de directeur niet meer ontkennen en het ijs was gebroken voor een gesprek over een trekker. De directeur gaf aan dat er diverse trekkers door de Marshallhulp neer gezet waren en dat ze zelf aan moesten geven welke eventueel geschikt waren voor de Hollandse wederopbouw. Het waren de bekende Amerikaanse merken zoals John Deere, Allis chalmers, Ford en Mc Cormick In de categorie van 20 tot 35 pk waren de meeste trekkers al verkocht c.q. vergeven. Een van de trekkers was met een rode stip aangetekend, deze was nog beschikbaar en kon de jonkheer ook per direct kopen en meenemen.

Het blijkt een Mc cormick W9 te zijn met maar liefst 50 pk, voor die tijd een enorm vermogen. De jonkheer zag wel wat in de zware W9 zodat hij met een 3-schaar ploeg kon gaan werken. Dit terwijl er in Nederland normaal met een 1 schaar ploeg gewerkt werd achter een trekkertje met ongeveer 20 pk. De bedrijfsleider Lankhorst raadde hem deze trekker af met de waarschuwing: Let op mijn woorden, als je die zware trekker koopt dan verbouw je over enkele jaren helemaal niets meer want dan heb je alles vast gereden met dat ding, hij weegt maar liefst meer dan 2,5 ton!

De jonkheer sloeg de wijze raad van Lankhorst in de wind en kocht toch de W9 van 2700 kg zwaar. De trekker werd ingezet en een 3-schaar ploeg aangeschaft. Er werd door de plaatselijke smid een gebruikte startmotor met lier op de ploeg gebouwd om deze uit de grond te kunnen heffen. Om voldoende elektriciteit te verkrijgen werd een extra grote 6 volts 3 borstelige dynamo uit een legervrachtwagen op de trekker gemonteerd, deze aanpassing was een idee van de jonkheer zelf. Ook werd er een grote zaagpoelie op gemonteerd om de zaagmachine aan te kunnen drijven. Hieruit blijkt dat hij destijds al volop bezig was met de mechanisatie van de landbouw (landgoed).

Lankhorst kreeg geen gelijk want de gewassen groeiden weelderig en de sterke, zware trekker leverde goede prestaties bij het ploegen en bewerken van de akkers. Jan Bosch die destijds als trekkerchauffeur werkzaam was bij de jonkheer vond het een genot om in het duister te ploegen met een mooi blauw vlammetje op de uitlaat. Anders was het met de gewassenverpleging en de kleinere werkzaamheden. Hier was de trekker veel te groot voor en werd hier dus ook niet voor gebruikt en hij stond veel stil.
Ook een nadeel was wel het enorme brandstofverbruik tot wel 20 liter per uur. Het was van origine een Amerikaanse benzinetrekker die door middel van een vergasser omgebouwd werd voor trekkerpetroleum, de zogenaamde carburine. Als alternatief werd er ook wel 1 Deel super benzine en 7 delen lampenpetroleum opgemengd. Na jaren trouwe dienst werd de Mc-Cormick dus alleen nog gebruikt voor het zware werk en het lichtere werk werd overgenomen door een Fordson major (blauwe reiger). Voor de gewasverpleging werd er een 1-cilinder Lanz semi-diesel aangeschaft mede omdat deze veel zuiniger was en ook nog op lijnzaad kon draaien. Voor deze brandstof wilde de jonkheer zelf lijnzaad gaan verbouwen en uitpersen. Dit is er echter nooit van gekomen doordat de jonkheer te druk was met andere bezigheden te weten het procederen voor het behoud van het landgoed. De W9 werd definitief aan de kant gezet en de Ford major nam zijn plaats in.

Na enkele jaren in Zevenaar in de hoek van de schuur te hebben gestaan vond de jonkheer het wel een goed idee om de trekker in te zetten op het jagershuis in het Wehlse bos waar de jonkheer ook mede-eigenaar van was. Hier werd de W9 gebruikt bij het sleepwerk in het bos, daar waren de medewerkers destijds heel blij mee want tot nu toe werd met paarden het hout uit het bos gesleept. De trekker was wel erg groot en lomp en was daardoor erg lastig te manoeuvreren tussen de bomen. Ook het starten op benzine en het tijdig overschakelen op petroleum was een probleem. Als de trekker af sloeg op petroleum of hij was niet tijdig op benzine gezet dan sloegen de bougies vet en was het een hele toer om hem weer aan de praat te krijgen want de 6 volts accu was te zwak en hij moest meestal met de slinger weer aangezet worden. Dit was een heidens zwaar karwei. Mede door het stijgen van de benzine en petroleumprijzen werden de kosten te hoog en werd de W9 wederom aan de kant gezet.

Weer was het een Ford Major, maar nu met een dieselmotor die zijn plaats in nam. Hij werd vlak achter de zagerij langs de weg tussen de bomen het bos in geschoven en zakte steeds dieper weg in de humusrijke bosgrond. Diverse hobbyisten, trekkerfanaten en geïnteresseerden die bij toeval in het bos de trekker zagen staan wegroesten informeerden in de loop der jaren naar de trekker van wie die was en/of deze wel te koop zou zijn. De rechtmatige eigenaar was toen nog steeds de jonkheer van Nispen maar deze was voor velen moeilijk te vinden. En mocht het toch lukken om de jonkheer te vinden dan gaf deze steevast weer hetzelfde antwoord: “niet te koop want ik heb er nog plannen mee”.

Tussen het vliegwiel en het achterwiel groeide inmiddels een boom die wel 30cm in doorsnede had gekregen en ook was de trekker zo ver weggezakt in de bosgrond dat hij zeker 40 cm kleiner was geworden. De plaatselijke jeugd had tijdens het spelen op de trekker diverse klokjes vernield en losse delen afgebroken. Evenzo heeft de tand des tijds doorgeknaagd en de van origine mooie rode trekker kreeg een egale bruine roestkleur. Medio 1982 tijdens een bezoek aan het Wehlse bos, zien wij dat de trekker weg staat te rotten tussen de bomen langs de uitweg achter het jagershuis. Ook wij komen de jonkheer op het spoor en brengen hem een bezoek op het huis Sevenaer. Wij vragen hem of hij de trekker aan ons wil verkopen en het steevaste nee is veranderd in een vraag: “Wat wil je er mee?” Was het ietwat norse antwoord. Als antwoord geven wij aan dat we hem willen restaureren om er dan mee naar shows en evenementen te gaan. De jonkheer kijkt bedenkelijk en vraagt of wij verstand hebben van een Lanz Bulldog (wederom een vraag) Deze staat al enkele jaren stil en hij kan hem niet meer aan de praat krijgen. Ook de plaatselijke smid (Schaars in Didam) die altijd de trekker in onderhoud had was in de jaren de kennis kwijt geraakt en wist er geen raad meer mee. Hij vertelt het oude verhaal dat hij deze trekker op lijnzaad wilde gaan laten lopen die hij zelf kon verbouwen en persen. (ook dit keer is dit plan weer niet van de grond gekomen). Als wij de Lanz kunnen repareren wil de jonkheer er over nadenken of hij de Mc-Cormick eventueel aan ons wil verkopen. Let wel dit is nog geen belofte! Maar het biedt wel een kans.

We hebben de Lanz opgehaald om te repareren. Onder andere een probleem met een kapotte gloeibougie en een rare startmotor die niet door draait maar de motor alleen tegen de compressie aan werpt om daarna de motor de andere kant weer op te gooien, wederom weer tegen de compressie aan. Een nieuwe gloeibougie werd gevonden bij de Lanz dealer Tangelder in Silvolde en gemonteerd. Deze wilde de bougie in eerste instantie niet aan ons verkopen maar alleen aan vaste klanten omdat
deze onderdelen zeldzaam werden. Nadat we de naam van de Jonkheer van Nispen noemden werd deze toch tegen de inkoopsprijs van 26 gulden meegegeven. Na deze te hebben vervangen en er verse benzine/dieselmengsel in de voorgloeitank gedaan te hebben start de Lanz weer en brengen we hem later weer retour naar de jonkheer.